Биологиялық қауіпсіздік – адамдардың және табиғи ортаның жекелеген компоненттерінің (атмосфералық ауаның, жер үсті және жер асты суларының, жер беті мен топырақ қабатының), өсімдіктер мен жануарлар дүниесінің және өзге де организмдердің қауіпті биологиялық факторлардан, оның ішінде биологиялық қорғау шараларымен қамтамасыз етілетін қорғалу жағдайы.
Бұл жұмыс істейтін персоналды, халықты және қоршаған ортаны биологиялық агенттердің әсерінен қорғауға бағытталған медициналық-биологиялық, ұйымдастырушылық және инженерлік-техникалық шаралар жүйесі.
Патогендік биологиялық агент – адам, жануар немесе өсімдік ағзасында инфекциялық және (немесе) паразиттік процесс тудыруы мүмкін микроорганизмдер, биологиялық және өсімдік тектес (токсиндер), гельминттер, нематодтар.
Биологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету принциптері
1) патогендік биологиялық агенттермен тек әскери емес мақсаттарда ғана жұмыс істеу: бактериологиялық (биологиялық) және токсиндік қаруды әзірлеу, өндіру және қорларды жинақтау, пайдалану мақсатында патогендік биологиялық агенттермен жұмыс істеуге тыйым салынады;
2) биологиялық қауіпсіздік саласындағы есепке алу және мониторинг деректері негізінде биологиялық қатерлердің профилактикасы, талдау және болжам;
3) патогендік биологиялық агенттермен жұмыс істеудің бақылауында болуы: патогендік биологиялық агенттермен жұмыс істеу биологиялық қауіпсіздік саласындағы талаптарға сәйкес жүзеге асырылады;
4) биологиялық қауіпсіздік саласындағы профилактика шаралары биологиялық факторлардың қауіптілік дәрежесіне сәйкес болуы тиіс;
5) Қазақстан Республикасы Ұлттық мүдделерінің басымдығы: Қазақстан Республикасының ұлттық мүдделеріне сәйкес келмейтін, Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздігіне нұқсан келтіруге қабілетті немесе Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің жоғалуына әкеп соғатын халықаралық ынтымақтастық шеңберінде міндеттемелер қабылдауға жол берілмейді.
Биологиялық қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік реттеу
Биологиялық қауіпсіздік саласындағы негізгі мәселелер мен қатерлер, стратегиялық мақсаттар, негізгі бағыттар, нысаналы индикаторлар, міндеттер мен нәтижелер көрсеткіштері, ведомствоаралық өзара іс-қимыл Қазақстан Республикасының Ұлттық қауіпсіздік стратегиясымен айқындалады.
Биологиялық қауіпсіздік саласында ведомствоаралық жедел ақпарат алмасуды қамтамасыз ету және үйлестірілген шаралар қабылдау.
«QazBioPharm» Ұлттық холдингі» АҚ биологиялық қауіпсіздік саласында келесі әдістемелік ұсынымдар мен басшылықты әзірледі:
08.10.2024 ж. № 94-Ө бұйрығымен бекітілген «QazBioPharm» Ұлттық холдингі» акционерлік қоғамының еншілес ұйымдарына арналған биологиялық қауіпсіздік жөніндегі нұсқаулық (зертханалық жағдайларда жұмыс жағдайында)».
Нұсқаулық биологиялық материалдармен жұмыс істеу кезінде қателер мен инциденттерді болдырмаудың принциптері мен шараларын қамтиды және зертханалардағы биоқауіпсіздіктің негізгі мәселелерін, сондай-ақ үлгілер мен материалдарды жинау, тасымалдау, сақтау сияқты биологиялық процестерді қамтиды.
2) Әдістемелік ұсынымдар:
 |
1. Эпидемиологиялық болжау (модельдеу) және аса қауіпті инфекцияларға ден қою жүйесін құру
Әдістемелік ұсынымдар эпидемиологиялық болжау және аса қауіпті инфекцияларға ден қою жүйесін құруды сипаттайды. Әдістемелік ұсынымдар эпидемиология, медицина және қоғамдық денсаулық сақтау саласындағы мамандарға, халықтың санитариялық-эпидемиологиялық салауаттылығын қамтамасыз етуге жауапты медициналық ұйымдар мен уәкілетті органдардың қызметкерлеріне, сондай-ақ аса қауіпті инфекциялардың таралуын болдырмау және биологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі шараларды іске асыру үшін пайдалы. |
 |
2. Қазақстан үшін эндемиялық аса қауіпті инфекциялардан болатын экономикалық залалды бағалау әдістемесі, профилактикалық және эпидемияға қарсы іс-шаралардың тиімділігі
Әдістемелік ұсынымдарда аса қауіпті инфекциялардан болатын экономикалық залалды бағалау әдістемесі және жүргізілетін профилактикалық және эпидемияға қарсы іс-шаралардың тиімділігі ұсынылған. Әдістемелік ұсынымдар денсаулық сақтау ұйымдарының басшылары, ғылыми қызметкерлер, халықтың санитариялық-эпидемиологиялық салауаттылығы, ветеринариялық қызмет саласындағы мамандар үшін практикалық нұсқаулық болып табылады. |
 |
3. Пайда болған инфекцияларға жауап беру және болжау жүйесін құру
Әдістемелік ұсынымдарда пайда болған инфекциялардың өршуіне ден қоюдың үйлестірілген жүйесі, әртүрлі ден қою қызметтерінің іс-әрекеттері және оларды болжау мәселелері қаралды. Әдістемелік ұсынымдар емдеу-профилактикалық қызметтің медицина қызметкерлері, зертхана мамандары, эпидемиологтар пайда болған инфекцияларға жауап беру және болжау кезінде қолдануға арналған материал ретінде әзірленген. |
 |
4. Қазақстан Республикасындағы ҚКГҚ мен туляремияның табиғи ошақтарында кенеге қарсы іс-шаралардың сапасы мен тиімділігін бағалау әдістемесі
Әдістемелік ұсынымдарда Қазақстан Республикасының туляремиясы мен ҚҚГҚ табиғи ошақтарындағы кенеге қарсы іс-шаралардың сапасы мен тиімділігін бағалау әдістемесі ұсынылған. Бұл әдістемеде эндемиялық аумақ пен жануарлардың кенелену деңгейін бағалауды, кенелерді фенологиялық зерттеуді, акарицидтік өңдеулердің тиімділігіне әсер ететін қауіп факторларын анықтауды, сондай-ақ олардың белсенді заттарын талдай отырып, препараттарды таңдауды қоса алғанда, кенеге қарсы өңдеулер жүргізілгенге дейін аумақты акарологиялық зерттеу кезеңдері сипатталған. Бұл әдістемелік ұсынымдар Қоғамдық денсаулық сақтау саласындағы мамандарға, халықтың санитариялық эпидемиологиялық салауаттылығын қамтамасыз етуге жауапты қызметкерлерге, сондай-ақ аса қауіпті инфекциялардың таралуын болдырмау және биологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі шараларды іске асыру үшін пайдалы болады. |
 |
5. Аса қауіпті инфекциялар ошақтарында дезинсекциялық және дератизациялық іс-шараларды жүргізу әдістемесі
Әдістемелік ұсынымдар Конго-Қырым геморрагиялық қызбасы және туляремия сияқты аса қауіпті инфекциялар ошақтарында дезинсекциялық және дератизациялық іс-шараларды жүргізуге бірыңғай тәсіл жасау мақсатында әзірленді. Әдістемелік ұсынымдар елдегі санитарлық-эпидемиологиялық жағдайды жақсартуға бағытталған әмбебап құрал болып табылады және эндемиялық аумақтарда өңдеу іс-шараларын жүзеге асыратын жеке және мемлекеттік тұлғалар үшін практикалық нұсқаулық болып табылады. |
 |
6. Қазақстан Республикасындағы эпидемиологиялық маңызы бар табиғи-ошақты инфекциялар бойынша (ҚКГҚ, БСБГҚ, туляремия, сібір жарасы, оба) өңірлік биологиялық қауіп паспортының қалыптастыру және өзектендіру әдістемесі
Әдістемелік ұсынымдарда патогендік биологиялық агенттерге сипаттама берілген, патогендік биологиялық агенттерді индикациялау/анықтау және сәйкестендіру әдістері келтірілген, «биологиялық тәуекел» ұғымы берілген, оның этиологиялық және қозғаушы факторлары туралы мәліметтер сипатталған. Әдістеме қолданыстағы биологиялық қауіптің негізгі элементтері мен қосалқы факторларын бағалауды қарастырады. |
 |
7. Биологиялық тәуекелдерді бағалау әдістемесі
Әдістемелік ұсынымдар аса қауіпті инфекциялардың өзекті, эндемиялық табиғи ошақтары үшін биологиялық тәуекелдерді дербес (облыстар мен аудандар деңгейінде) бағдарлы (индикативті) бағалау мақсатында Қазақстан Республикасының облыстары мен аудандары эпидемиологтарының эксклюзивті жұмыс құралы ретінде ұсынылады. |